Choroby wywołane przez stresujące doświadczenia oraz różnego rodzaju zaburzenia psychiczne mogą stać się drugą najczęstszą przyczyną niepełnosprawności na świecie w ciągu najbliższych 5 lat – takie są dane Światowej Organizacji Zdrowia. Czy Twoja codzienność przysparza Ci wiele stresu? Wiesz jak uchronić swój mózg przed negatywnymi myślami? Z tego artykułu dowiesz się czym jest neuroplastyczność i jak może Ci ona pomóc w życiu codziennym
Neuroplastyczność to zdolność, z której każdy powinien zdawać sobie sprawę. Jesteśmy różni, nasze mózgi inaczej się rozwijają – w zależności od tego czego doświadczamy w życiu i jakie sytuacje nas spotykają. Wszystko, co widzimy i słyszymy kształtuje nasz umysł. Kiedy mózg zaczyna się starzeć, starzeje się również kora mózgowa, która ulega redukcji. Polega to na tym, że zmniejsza się liczba połączeń między neuronami, a to osłabia funkcje poznawcze. Pozytywny jest jednak fakt, że każdy z nas ma ogromny wpływ na kształtowanie mózgu – dzięki wyzwaniom i treningom pamięci, mózg lepiej znosi zmiany, które przychodzą z wiekiem. Nasz mózg ma naprawdę ogromne możliwości – musimy tylko chcieć z nich korzystać. Skoro ludzie po udarze są w stanie dojść do siebie, dzięki treningom mózgu (neurony, które ocalały po udarze tworzą nowe połączenia nerwowe), to zdrowy człowiek tym bardziej powinien dbać o codzienne trenowanie umysłu, bo wiele może dzięki temu zdziałać.
Neuroplastyczność – co to takiego?
Neuroplastyczność jest to dostosowywanie się mózgu do zmian jakie zachodzą w całym życiu, pozwala naszemu mózgowi na regenerację. Jest ona cechą neuronów, która polega na zdolności tkanki nerwowej do tworzeniu nowych połączeń. Neuroplastyczność zależna jest od doświadczania – obwody mózgowe zmieniają się pod wpływem nauki różnych czynności. Podczas angażowania się w naukę, mózg tworzy tzw. ścieżki neuronowe – często nie zdajemy sobie nawet z tego sprawy. To, co w danej chwili myślimy i czujemy pobudza nasze połączenia nerwowe.
Znając już definicję neuroplastyczności, wiemy, że nasz mózg cały czas potrzebuje nowych bodźców i wyzwań. Odpowiadanie na nie, uczenie się i przeżywanie różnych sytuacji, pozwala na lepszy rozwój mózgu. Dobrze jeśli praca, którą wykonujemy stawia przed nami wyzwania i pobudza do intensywnego myślenia. Dodatkowo warto połączyć pracę umysłu z aktywnością fizyczną. W książce “Mózg rządzi” możemy przeczytać, że nasze wykształcenie nie ma tak wielkiego znaczenia, jeśli nie stymulujemy swojego mózgu poprzez naukę i wyzwania intelektualne. Ten proces musi trwać cały czas, dlatego nie wystarczy skończyć studiów, a potem wykonywać nudną i nie angażującą pracę.
Nasz mózg jest zaprogramowany tak, żeby cały czas szukać wyzwań i rozwiązywać pojawiające się problemy. Ewolucyjnie jesteśmy do tego stworzeni – w przeciwnym razie nie poradzilibyśmy sobie w wielu sytuacjach, nie wymyślilibyśmy tylu różnych rzeczy i nie dokonali tylu ciekawych odkryć.
Negatywne skłonności mózgu a neuroplastyczność
Głównym zadaniem mózgu jest przetrwanie. Nasz mózg ma negatywne skłonności, skupia się na zagrożeniach, na tym czego nam brakuje. Z jednej strony jest to dobre, bo unikamy wtedy wielu złych sytuacji, ale jednocześnie obniża się jakość naszego życia. Każdego dnia możemy wybierać na czym skupiamy swoją uwagę, ale ten wybór nigdy nie jest prosty. Nasz mózg skupia się najczęściej na negatywnych rzeczach i pomija te pozytywne.
Od czego jest jednak neuroplastyczność – zdolność mózgu do adaptacji i zmiany? Od nas należy na czym skupiamy uwagę w ciągu dnia i jakie sytuacje zdominują nasz dzień. Negatywne skłonności mózgu każą nam czasami podporządkować cały dzień np. jednej małej kłótni, która trwała może 10 minut. A jak ma się ten czas do całego dnia? No właśnie…
Plastyczność mózgu pozwala nam nieco głębiej analizować sytuacje w jakich się znajdujemy. Anna Andrzejewska – pierwsza w Polsce nauczycielka Treningu Pozytywnej Neuroplastyczności wg. Ricka Hansona mówi, że zawsze możemy znaleźć coś, co jest pozytywne (niech to będzie jakiś fakt) i zastanowić się jak on wpływa na nas, jak się z tym faktem czujemy. W czasie tego procesu ważny jest również moment tzw. instalacji, czyli, żeby to doświadczenie przełożyło się na mózg, trzeba je zainstalować. Trzeba przełożyć je z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej.
Wdzięczność a neuroplastyczność
Mózg w stresie jest ograniczony – nie jesteśmy w stanie uczyć się i przyjmować pozytywnych rzeczy. Zmiana kierunku myślenia zależy od postawy jaką zdecydujemy się przyjąć. To my odpowiadamy za to, co dzieje się w naszej głowie – jest to banał, o którym jednak dość często zapominamy.
Negatywna skłonność mózgu powoduje, że cały czas skupiamy się na tym, co nam nie wyszło. Rozpamiętujemy sytuacje, które nie powinny mieć wielkiego znaczenia w kontekście całego dnia. Zamiast pokierować swoje myśli w stronę sytuacji, które były dla nas pozytywne, rozwijające i radosne, my wracamy do tej jednej, negatywnej rzeczy, która nas spotkała. Taka postawa wywołuje w nas stres i napięcie, których nie jest łatwo się pozbyć. Dodatkowo, kiedy jesteśmy w stresie, przyjmujemy zamkniętą postawę, nasz umysł zamyka się na wiele możliwości, a napięte ciało odmawia posłuszeństwa. Wszystko się ze sobą wiąże – kiedy ciało jest zmęczone i zestresowane, mózg też nie działa prawidłowo. Hipokamp (część mózgu odpowiedzialna za pamięć) ulega uszkodzeniu. Koło się zamyka.
Ciekawym sposobem, który może pomóc nam zmienić myślenie – wdzięczność.
Plastyczny mózg, który każdy z nas posiada, daje nam mnóstwo możliwości. Trenujemy go w różnych dziedzinach – ucząc się języków, rozwiązując łamigłówki, kształcąc się w konkretnej dziedzinie. Tę zdolność można wykorzystać też w trenowaniu wdzięczności, świadomej obecności, pozytywnego myślenia. Jak trenować wdzięczność? Sprawa nie jest wcale taka trudna jak się wydaje, musimy tylko codziennie przekonywać siebie, że spotyka nas wiele cudownych rzeczy! Bo tak faktycznie jest i naszym zadaniem jest ćwiczyć mózg w dostrzeganiu tych pozytywnych rzeczy wokół nas. Dla ułatwienia możemy założyć „dziennik wdzięczności”, w którym będziemy zapisywać rzeczy i sytuacje, za które jesteśmy wdzięczni. Nie szukajmy nie wiadomo czego, ale skupmy się na małych rzeczach. Może to brzmieć banalnie, ale podziękuj każdego dnia za każdą miłą rzecz, która Cię spotkała. To pomoże Ci dostrzec ile dobrego Cię spotyka w życiu! Praktyka wdzięczności to też proces, dlatego trzeba pamiętać o regularności.
Ćwiczenia – neuroplastyczność
Neuroplastyczność to cecha, którą ciągle możemy doskonalić. Sposobów na pobudzenie mózgu jest wiele. Aktywność fizyczna ma duże znaczenie dla mózgu – wpływa na zwiększenie koncentracji, poprawia pamięć i ułatwia przyswajanie wiedzy. Więcej o wpływie aktywności fizycznej na mózg przeczytacie w tym artykule: Mózg a sport – 7 mało znanych faktów.
Aktywność fizyczna nie musi być bardzo wymagająca, wystarczy czasami zwykły spacer, podczas którego dotleniamy nasz mózg.
Inną formą pobudzania mózgu jest praca ze świadomym oddechem i nauka bycia tu i teraz. W skupianiu się na chwili obecnej, na faktach pomagają poniższe ćwiczenia:
Ćwiczenie I
Weź głęboki oddech, zamknij oczy i wsłuchaj się w szum z otoczenia – usłysz, co dzieje się wokół. Postaraj się, żeby to trwało 30 sekund, pozwoli nam to oderwać się od rzeczywistości.
Ćwiczenie II
To ćwiczenie uczy nas bycia obok – jesteśmy w roli obserwatorów. Interesują nas fakty. Zadaniem ćwiczenia jest oddzielenie faktów od interpretacji
Medytacja to świetna metoda pomagająca pozbyć się napięcia i stresu. Spokojny umysł jest w stanie więcej się nauczyć, jesteśmy bardziej skoncentrowani i otwarci na nowe doświadczenia.
Mózg trenujemy codziennie. Pamiętając o tym powinniśmy otwierać się na nowe wyzwania, angażować się w ciekawe projekty, uczyć nowych rzeczy i rozwiązywać zadania, które wymagają dłuższego zastanowienia się. Takie regularne stymulowanie mózgu przyczynia się do powstawania nowych połączeń nerwowych. Z wiekiem nasz mózg również się starzeje, dlatego, żeby zapobiec demencji i zadbać o to, żeby funkcjonował on jak najlepiej, musimy codziennie go trenować.
PODSUMOWANIE
Wiecie już, że mózg ma niezwykłą zdolność dostosowywania się do zmian. Każde wyzwanie, które rzucasz mózgowi, przynosi korzyść. Warto już dziś wprowadzić małe zmiany w swoim życiu – zamiast wieczorem po pracy lenić się na kanapie, warto zrobić coś zupełnie innego – znaleźć coś, co będzie dla nas nowe.
Pamiętaj, że mózg formuje się całe życie, a nie jak kiedyś twierdzono – w dzieciństwie. Plastyczność to wspaniała cecha, którą powinniśmy docenić i dokonywać świadomych wyborów w ciągu dnia, które będą procentować w przyszłości.