Jesień to czas, w którym zachodzą intensywne zmiany w przyrodzie, co wpływa również na nasze ciało, umysł i w efekcie – na wellbeing. Spadająca temperatura, skracające się dni i coraz częstszy brak słońca mogą wywoływać w nas nie tylko fizyczne, ale i emocjonalne reakcje. Temat ten jest obiektem licznych badań, które rzucają światło na to, jak cykliczność pór roku i zmniejszona ekspozycja na światło wpływają na nasze emocje, nastrój i samopoczucie.
Wellbeing a światło – jak brak słońce wpływa na nasz nastrój?
Badania z dziedziny chronobiologii potwierdzają, że światło słoneczne odgrywa kluczową rolę w regulacji naszego rytmu dobowego. W 2017 roku Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za badania nad mechanizmami molekularnymi regulującymi zegar biologiczny. Dzięki tym odkryciom wiemy, że światło wpływa na nasz zegar biologiczny, regulując produkcję hormonów, takich jak melatonina i serotonina.
Melatonina i serotonina – hormony jesieni
Melatonina to hormon snu, który wydziela się przede wszystkim w ciemności, pomagając organizmowi zasnąć. Jesienią, kiedy dni stają się krótsze, wzrost poziomu melatoniny może prowadzić do senności i zmęczenia w ciągu dnia. Badania Uniwersytetu w Tromsø w Norwegii wskazują, że w regionach o ograniczonym dostępie do światła w okresie zimowym wzrasta liczba osób doświadczających sezonowego obniżenia nastroju.
Z kolei serotonina, znana jako „hormon szczęścia”, odpowiada za regulację nastroju. Jej poziom obniża się przy mniejszej ekspozycji na światło. W badaniach z 2002 roku opublikowanych w Archives of General Psychiatry wykazano, że niskie poziomy serotoniny mogą przyczyniać się do występowania sezonowych zaburzeń afektywnych (SAD), które dotykają od 1 do 10% populacji w zależności od miejsca zamieszkania.
Cykliczność czasu a emocje
Jesień to także czas powrotu do codziennej rutyny po lecie, które często kojarzy się z beztroską i większą swobodą. Nagła zmiana tempa życia, powrót do obowiązków zawodowych i rodzinnych może generować stres i poczucie presji. Taka zmiana dynamiki, po miesiącach relaksu i odpoczynku, często wymaga dodatkowej mobilizacji i przystosowania się do bardziej uporządkowanego trybu życia.
Powrót do rutyny nie tylko zmienia naszą codzienność, ale także wpływa na naszą psychikę. Nagle odczuwamy konieczność dotrzymywania terminów, sprostania różnym oczekiwaniom, co może prowadzić do poczucia braku kontroli nad czasem. Dni stają się krótsze, co może wzmagać poczucie pośpiechu, jakby każda godzina miała większe znaczenie niż wcześniej.
Jednocześnie cykliczność pór roku skłania nas do refleksji nad przemijaniem. Wraz z nadejściem jesieni, wiele osób zaczyna rozmyślać nad swoimi osiągnięciami, planami na przyszłość, a także nad upływem czasu. Jesień, z jej krótszymi dniami i zmianami w przyrodzie, przypomina nam o nieuchronnym upływie czasu, co może prowadzić do chwil zadumy i refleksji nad własnym życiem.
Psychologowie zauważają, że takie myśli mogą wzbudzać tzw. efekt „memento mori” – świadomość przemijalności życia i jego kruchości. Zimą i jesienią bardziej skłaniamy się do zastanawiania się nad celami, które chcielibyśmy zrealizować, oraz nad tym, co czeka nas w nadchodzących miesiącach. Często towarzyszy temu analiza własnych sukcesów i porażek, co może być zarówno źródłem motywacji do działania, jak i źródłem melancholii.
Jesienne refleksje mogą więc pełnić podwójną rolę. Z jednej strony pozwalają nam na głębsze zrozumienie siebie i naszych potrzeb, z drugiej mogą jednak wywoływać uczucie przygnębienia związanego z nieuchronnym przemijaniem czasu. To okres, w którym warto znaleźć równowagę między akceptacją tych refleksji a dążeniem do wyznaczania nowych celów i planów, które mogą dodać energii i sensu na nadchodzące zimowe miesiące.
Psychologiczne skutki zmniejszenia dostępnego światła – wyniki badań
Badania wskazują, że zmniejszona ekspozycja na światło ma wpływ na zdrowie psychiczne. Według badań opublikowanych przez Harvard Medical School, terapia światłem, polegająca na naświetlaniu lampami emitującymi światło dzienne, jest jedną z najskuteczniejszych metod łagodzenia objawów SAD. Badanie Uniwersytetu w Michigan z 2006 roku wykazało, że codzienna ekspozycja na światło o intensywności 10 000 luksów przez 30 minut znacząco poprawiała nastrój u osób z sezonową depresją.
Dodatkowo, badania przeprowadzone przez Uniwersytet w Toronto wykazały, że osoby żyjące w regionach z ograniczoną ilością światła słonecznego są bardziej narażone na zaburzenia nastroju. W krajach nordyckich, gdzie zimą brakuje naturalnego światła, częściej obserwuje się obniżenie nastroju.
Jak radzić sobie z emocjami jesienią i zadbać o wellbeing?
Na szczęście istnieje wiele sposobów na poprawę samopoczucia w okresie jesiennym. Oprócz terapii światłem warto skupić się na kilku innych aspektach:
1. Aktywność fizyczna
Badania z 2013 roku opublikowane w Psychology of Sport and Exercise pokazują, że regularne ćwiczenia mogą zwiększać poziom endorfin i poprawiać nastrój. Nawet krótki spacer na świeżym powietrzu może dostarczyć nam odpowiednią dawkę światła.
2. Dieta bogata w witaminę D
Witamina D, znana jako „witamina słońca”, odgrywa ważną rolę w regulacji nastroju. Badania opublikowane w Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism wskazują, że suplementacja witaminy D może zmniejszać objawy depresji u osób z jej niedoborem.
3. Zarządzanie stresem i mindfulness
Techniki takie jak medytacja, ćwiczenia oddechowe i mindfulness mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem i emocjami. Badania Uniwersytetu w Massachusetts dowodzą, że regularna praktyka mindfulness może obniżyć poziom kortyzolu – hormonu stresu.
4. Spotkania z bliskimi
Badania z 2015 roku z Journal of Affective Disorders podkreślają, że wsparcie społeczne jest kluczowe dla zdrowia psychicznego. Warto spędzać czas z rodziną i przyjaciółmi, aby zmniejszyć poczucie osamotnienia i smutku.
5. Masaże biurowe & przerwy na relaks
Krótkie masaże w miejscu pracy mogą rozluźnić mięśnie i zmniejszyć napięcie, co pozytywnie wpływa na ogólne samopoczucie, przeciwdziałając jesiennym spadkom energii.
Jesień, mimo swojego uroku, niesie ze sobą wyzwania emocjonalne związane z cyklicznością czasu i zmniejszoną ilością światła. Zrozumienie, jak te zmiany wpływają na nasze ciało i umysł, umożliwia świadome dbanie o swoje samopoczucie. Naturalnie! 🙂